Wacław Franciszek Osuchowski urodził się 26 stycznia 1906 roku w Tarnopolu. W rodzinnym mieście ukończył w 1924 roku Państwowe Gimnazjum Męskie im. Juliusza Słowackiego. W tym samym roku rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, które ukończył cztery lata później. Podczas studiów uczęszczał na seminarium prowadzone przez prof. Przemysława Dąbkowskiego, któremu zawdzięczał możliwość opublikowania swojej pierwszej pracy naukowej pt. Homer w Digestach w 1927 roku w Pamiętniku 30-lecia pracy naukowej prof. P. Dąbkowskiego.

Zaraz po ukończeniu studiów prawniczych W. Osuchowski podjął pracę na stanowisku asystenta w Katedrze Prawa Rzymskiego UJK, a jednocześnie z nią rozpoczął studia filozoficzne na Wydziale Humanistycznym. Magisterium z filozofii uzyskał w roku 1931. Doktoryzował się w obydwu tych dziedzinach: najpierw w 1930 roku uzyskał doktorat z prawa, a już rok później obronił doktorat z filozofii. Po uzyskaniu doktoratów Wacław Osuchowski uzyskał stypendium na wyjazd do Rzymu i od października 1931 roku kontynuował studia oraz prowadził badania papirologiczne w Istituto di Diritto Romano pod kierunkiem prof. Salvatore Riccobono. Rok później wyjechał do Monachium, gdzie w Instytucie Prawa Rzymskiego, kierowanym ówcześnie przez prof. Leopolda Wengera, kontynuował badania z zakresu rzymskiego prawa obligacyjnego. Owocem prowadzonych studiów stała się, stanowiąca podstawę do habilitacji rozprawa O nieoznaczonych prawnie stosunkach kontraktowych w klasycznym prawie rzymskiem, ogłoszona drukiem we Lwowie w 1933 roku. Rozprawa spotkała się z pozytywnymi ocenami recenzentów profesora Leona Pinińskiego oraz profesora Marcelego Chlamtacza. W czerwcu tego samego roku W. Osuchowski uzyskał veniam legendi z zakresu prawa rzymskiego.

W lipcu 1933 roku W. Osuchowski otrzymał stypendium z Funduszu Kultury Narodowej oraz roczny urlop. Wyjechał do Paryża, gdzie w Institut de droit romain prowadził dalsze badania w dziedzinie rzymskiego prawa zobowiązań pod kierunkiem profesora Pierre’a Collineta. Przeprowadzone w Paryżu badania zaowocowały opublikowaniem w 1936 roku przez Towarzystwo Naukowe we Lwowie monografii Kontrakt estymatoryjny w rzymskim prawie klasycznym i justyniańskim.

Po powrocie do kraju w 1934 roku doc. dr W. Osuchowski wznowił pracę w UJK. W związku z przejściem na emeryturę prof. M. Chlamtacza, doc. W. Osuchowski przejął prowadzenie wykładu z prawa rzymskiego, obok którego prowadził również ćwiczenia oraz proseminarium z prawa rzymskiego.

W 1935 roku na emeryturę przeszedł kierujący Katedrą Prawa Rzymskiego UJK, profesor L. Piniński. W związku z tym na Wydziale Prawa UJK we Lwowie wszczęto procedurę konkursu na stanowisko profesora w Katedrze Prawa Rzymskiego. Doc. dr W. Osuchowski był jednym z trzech – obok dr Edwarda Gintowta oraz dr Adolfa Bergera – kandydatów wskazanych na to stanowisko. Ostatecznie Wydział Prawa UJK wysunął na stanowisko profesora nadzwyczajnego kandydaturę W. Osuchowskiego, który został mianowany na to stanowisko przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego we wrześniu 1937 roku.

Prof. W. Osuchowski kierował Katedrą Prawa Rzymskiego UJK do roku 1940, kiedy to, na mocy zarządzenia nowych władz rektorskich zlikwidowano większość katedr, w tym również Katedrę Prawa Rzymskiego. W związku z likwidacją prof. W. Osuchowski stracił pracę w uniwersytecie, a w czasie wojny prowadził praktykę adwokacką we Lwowie.

Po zakończeniu wojny prof. W. Osuchowski przeniósł się do Krakowa i objął Katedrę Prawa Rzymskiego zwolnioną przez wyjazd prof. R. Taubenschlaga, który potem wracając do ojczyzny osiadł już w Warszawie. Okres powojenny stanowił dla prof. W. Osuchowskiego czas szczególnie wytężonej pracy, bowiem stosownie do potrzeb wykładał jednocześnie na Uniwersytecie Jagiellońskim, Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1945-1947) oraz Uniwersytecie Wrocławskim (1946-1949). W Katolickim Uniwersytecie Lubelskim prowadził wykłady z prawa rzymskiego oraz z historii prawa na Zachodzie Europy, natomiast na Uniwersytecie Wrocławskim piastował funkcję kierownika Zakładu Prawa Rzymskiego, prowadził seminarium oraz wykłady z prawa rzymskiego.

Od roku 1949 działalność dydaktyczna prof. W. Osuchowskiego związana była już wyłącznie z UJ. Był zatrudniony kolejno na stanowisku kontraktowego profesora nadzwyczajnego – do 1946 roku, następnie na stanowisku profesora nadzwyczajnego do 1953 roku, kiedy to został mianowany profesorem zwyczajnym w UJ. Prof. W. Osuchowski piastował funkcję dziekana Wydziału Prawa UJ w latach 1958-1960, od roku 1972 do przejścia w stan spoczynku pełnił funkcję dyrektora Instytutu Historyczno-Prawnego UJ oraz kierował Katedrą Prawa Rzymskiego.

Prof. W. Osuchowski zmarł w Zamościu 23 listopada 1988 roku. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

 

Zainteresowania naukowe prof. W. Osuchowskiego były rozległe. Zajmował się rzymskim prawem prywatnym, prawem rzymsko–bizantyjskim, historią romanistyki polskiej oraz rzymskim prawem karnym. Bez wątpienia największy dorobek naukowy pozostawił prof. Osuchowski w dziedzinie rzymskiego prawa obligacyjnego. W tym zakresie, obok wspomnianych wyżej rozpraw, poświęconych kontraktom nienazwanym oraz kontraktowi estymatoryjnemu, należy wskazać na prace poświęcone: zagadnieniu ochrony umów synallagmatycznych (Znaczenie doktryny Aristona dla ochrony umów synallagmatycznych w prawie rzymskim, 1936), problematyce unormowania zrzutu morskiego w prawie rzymskim (Appunti sul problema del „iactus” in diritto romano,1950, oraz Ze studiów nad rzymskim prawem morskim. Uwagi nad zagadnieniem zrzutu morskiego w prawie rzymskim, 1951), kwestii odpowiedzialności za przypadkowe zaginięcie rzeczy (Notes critiques sur l’interpretation du D.19,3,1,1, 1948) oraz zagadnieniu kompensacji w prawie rzymskim (Historyczny rozwój kompensacji w prawie rzymskim, 1970).

W zakresie rzymskiego prawa prywatnego, kolejnymi polami badań prof. Osuchowskiego były: historia źródeł, rzymski proces cywilny oraz prawo rzeczowe i prawo spadkowe. Wśród publikacji z zakresu historii źródeł i rzymskiego procesu cywilnego należy wymienić rozprawy: Constitutio Antoniniana – przyczyny wydania edyktu Karakalli (1964); Stanowisko bonorum emptora przy potrąceniu w rzymskim procesie cywilnym (1967); L’exception comme moyen de réaliser les prétentions réciproques dans la procedure civile romaine (1969). Wśród prac poświęconych rzymskiemu prawu rzeczowemu należy wskazać rozprawy: Na pograniczu między akcesją a specyfikacją. Szkic z prawa rzymskiego (1931) oraz Des études sur les modes d’acquisition de la proprieté endroit romain (1952), zaś z zakresu prawa spadkowego pracę „Hereditas iacens” – poglądy jurydyczne na istotę spadku leżącego w rzymskim prawie klasycznym i justyniańskim (1964).

Wiele uwagi poświęcił prof. W. Osuchowski badaniom nad historią romanistyki polskiej. W 1949 roku ukazał się Jego artykuł prezentujący kierunki badań romanistycznych w Polsce w XIX i XX wieku (Les études du droit romain en Pologne). Prof. W. Osuchowski przedstawił również w dwóch obszernych artykułach z 1964 roku profile naukowe wybitnych krakowskich romanistów: prof. Fryderyka Zolla starszego – Nowe kierunki badań romanistycznych w Polsce. Fryderyk Zoll starszy (1834-1917) oraz prof. Rafała Taubenschlaga – Prawo rzymskie na tle prawa antycznego. Rafał Taubenschlag (1881-1958).

Ważne miejsce w dorobku naukowym prof. W. Osuchowskiego zajmują pomoce dydaktyczne oraz podręcznik do nauki przedmiotu. Tuż po wojnie w 1947 roku prof. W. Osuchowski opublikował wybór źródeł z prawa rzymskiego (Fontes iuris romani antiqui privati ad usum scholarum selecti). Dwa lata później, w związku z zanikiem nauczania łaciny w gimnazjach, prof. W. Osuchowski wydał wraz z asystentami Wybór źródeł z rzymskiego prawa prywatnego z polskim tłumaczeniem tekstów łacińskich. Ten ostatni skrypt wznawiano potem w 1982 i 1988 roku. Niemal jednocześnie z ukazaniem się Fontes… prof. W. Osuchowski rozpoczął wydawanie podręcznika System rzymskiego prawa prywatnego. Podręcznik początkowo ukazywał się w formie skryptów: Historia źródeł rzymskiego prawa prywatnego według wykładów uniwersyteckich (1948), Zobowiązania (1948), następnie Rzymski proces cywilny w zarysie (1949). Pełne, książkowe wydanie Zarysu rzymskiego prawa prywatnego ukazało się po raz pierwszy w 1962 roku, zaś kolejne jego wydania ukazały się w 1966, 1967 oraz w 1971 roku. Podręcznik autorstwa prof. W. Osuchowskiego cieszył się dużą popularnością nie tylko wśród studentów prawa polskich uczelni, doczekał się bowiem tłumaczenia na język węgierski.

W związku z modyfikacją programu studiów prawniczych w drugiej połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia wykład z prawa rzymskiego został włączony w ramy powszechnej historii prawa. Zaszła konieczność opracowania nowej, skróconej wersji podręcznika. Prof. W. Osuchowski wspólnie ze swoimi współpracownikami: prof. Wiesławem Litewskim i prof. Januszem Sondlem, przygotował dostosował podręcznik do aktualnych potrzeb. W roku 1981 ukazało się pierwsze wydanie podręcznika Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu. Kolejne jego wydania ukazały się następnie w 1986 i 1988 roku.

Ostatnie lata działalności naukowej poświęcił prof. W. Osuchowski opracowaniu rzymskiego prawa karnego. Prof. H. Kupiszewski, przedstawiając sylwetkę prof. W. Osuchowskiego przekazał, że wstępna wersja Zarysu rzymskiego prawa karnego w objętości dwudziestu dwu arkuszy była gotowa w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX wieku. Niestety problemy zdrowotne prof. W Osuchowskiego związane z powolną utratą wzroku nie pozwoliły mu doprowadzić tego dzieła do końca.

Jeden z najwybitniejszych uczniów profesora Wacława Osuchowskiego – prof. Henryk Kupiszewski tak przedstawił jego sylwetkę: „Pozostawił nam Profesor Osuchowski spuściznę naukową bogatą, z której długo będziemy mogli korzystać. Uczył nas wiele. Uzbrojony w doświadczenia zaczerpnięte z rozwoju prawa rzymskiego wiedział, że droga od prawa prymitywnego do rozwiniętego, opartego na naukowych podstawach jest bardzo długa… I może cierpliwość i upór w ukazywaniu drogi do stworzenia takiego prawa, jest najważniejszym przesłaniem jakie nam studentom i uczniom przekazał” [H. Kupiszewski, PK, s. 204].

 

Literatura:

H. Kupiszewski, Wacław Osuchowski (1906-1988), IURA 1988 nr 39, s. 262-265.

H. Kupiszewski, Wacław Osuchowski (1906-1988), „Prawo Kanoniczne” 1990 nr 33 z. 3-4, s. 201-204.

M. Patkaniowski, Instytut Historyczno-Prawny Uniwersytetu Jagiellońskiego [w:] „ZN UJ Prace Historyczne” 1974 z. 47, s. 41-51.

J. Sondel, s.v. Osuchowski Wacław, Słownik historii i tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012, s. 945-946.

E. Szymoszek, Wacław Osuchowski [w:] J. Trzynadlowski (red.), Uczeni wrocławscy (1974-1994) Wrocław 1994, t. II, s. 100-102.

R. Wiaderna-Kuśnierz, Droga Wacława Osuchowskiego do profesury – w 100-lecie urodzin (1906-1988), „Studia Iuridica Lublinensia” 2006 nr 8, s. 167-176.

P.M. Żukowski, Osuchowski Wacław Franciszek [w:] D. Malec (red.), Profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Tom II 1780-2012, Kraków 2014, s. 372-373.

 

opracowała Karolina Wyrwińska